روغن موتور یکی از حیاتی ترین نیازهای هر خودرو است. روغن موتور کمک می کند تا موتور خودرو عملکرد مناسب تری از خود نشان دهد و در نتیجه کارایی و عمر موتور افزایش پیدا می کند. استفاده از روغن موتور باکیفیت کمک می کند تا روغن بتواند به تمامی وظایفی که برای آن در نظر گرفته شده عمل نماید.در ادامه سعی می کنیم با نحوه عملکرد روغن در موتور آشنا شویم.

وظایف روغن موتور

روغن موتور پنج وظیفه مهم بر عهده دارد که باید تمامی این وظایف را به خوبی انجام دهد. به همین علت است که انتخاب روغن موتور از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بوده و باید روغنی انتخاب شود که توانایی انجام تمامی وظایف محوله را داشته باشد. اولین وظیفه روغن موتور، روانکاری است تا اصطکاک بین قطعات به حداقل برسد. همچنین کاهش حرارت موتور و خنک سازی قطعاتی از موتور که در حرکت هستند نیز به عهده روغن است. علاوه بر این دو وظیفه، آب بندی کردن فضای خالی بین پیستون و سیلندر، کاهش آسیب به قطعات با ضربه گیری و انتقال ذراتی که بر اثر سایش قطعات یا مواردی از این دست ایجاد شده اند، از جمله وظایف روغن ها هستند.

مدارهای روغن موتور

در کل سه نوع مدار روغن در انواع موتور وجود دارد. این سه نوع مدار هر کدام مزایا و معایبی دارند و در برخی از اتومبیل های به کار گرفته می شوند. مدار روغن فرعی، موازی و سری سه نوع مداری هستند که برای روغن در نظر گرفته شده است.

• مدار روغن فرعی
  مدار روغن فرعی در خودروهای امروزه جایی ندارد و بیشتر خودروهای قدیمی از این سیستم استفاده می کردند. در این نوع از مدار روغن، ۸۰ درصد و در بعضی مواقع تا ۹۰ درصد از روغنی که برای روانکاری استفاده می شود، از فیلتر عبور نمی کند و در نتیجه به صورت تصفیه نشده وارد مدار می شود.
• مدار روغن موازی
  فیلتر روغن در این مدار، به صورت موازی قرار داده شده است. در صورتی که یکی از فیلترها به هر دلیلی مسدود یا بیش از اندازه کثیف شده باشد، روغن با استفاده از مدار فرعی انتقال می یابد. همین موضوع باعث به وجود آمدن برخی مشکلات می شود.
• مدار روغن سری
  این نوع از مدار روغنکاری کامل ترین و البته کاربردی ترین نوع این مدارها بوده و روغن به صورت کامل تصفیه شده و سپس برای انجام روغن کاری به قسمت های مورد نیاز ارسال می شود.

نحوه خنک کردن موتور توسط روغن موتور

بسیاری از افراد گمان می کنند که وظیفه روغن موتور تنها روانکاری است. این در حالی است که یکی از مهم ترین وظایفی که روغن موتور بر عهده دارد، خنک کاری موتور خودرو است. در واقع سیستم ثانویه خنک کاری موتور بر عهده روغن موتور است. روغن موتور به عنوان یکی از مهم ترین اجزاء سیستم خنک سازی ثانویه موتور خودرو شناخته می شود. با توجه به اینکه روغن موتور ضریب انتقال حرارت بسیار مناسبی را به خود اختصاص می دهد، می تواند در قسمت هایی از موتور که تحرک سریع و زیادی دارند و در هنگام فعالیت گرم می شوند، عملیات خنک کاری را به بهترین شکل انجام دهد. روغن موتور دقیقاً در قسمت هایی از موتور قرار می گیرد که علاوه بر روانکاری، نیاز به کاهش دمای موتور نیز وجود داشته باشد.

پیستون و سیلندرها از مهم ترین قسمت های موتور هستند که تحرک زیادی داشته و دمای بسیار زیادی در حین روشن بودن موتور ماشین دارند. با قرارگیری روغن موتور در این قسمت ها هم از ساییدگی پیستون و سیلندر جلوگیری می شود و هم دمای به وجود آمده از تحرک زیاد آن ها تا حدی کاهش پیدا می کند. هرچند به نظر می رسد که عملیات خنک کاری موتور وظیفه رادیاتور و دیگر اجزاء ماشین باشد، اما روغن موتور نیز نقش بسیار مهمی در کاهش دمای موتور ایفا می کند. عملکرد موتور با کاهش دما توسط روانکار به شدت افزایش پیدا کرده و قابلیت های خود را به نمایش می گذارد.

فیلتر روغن موتور

یکی از مهم ترین قسمت های روغنکاری، فیلتر روغن است. فیلتر روغن کمک می کند تا روغنی که به موتور پمپاژ می شود، کیفیت مناسبی داشته و بدون هیچ گونه ناخالصی وارد موتور شود. در صورتی که خودرو از مدار روغن سری که در بالا به آن اشاره کردیم استفاده کرده باشد، با توجه به حساسیتی که در خلوص روغن پمپاژ شده وجود دارد، در نهایت عمر موتور افزایش چشمگیری پیدا می کند. نکته قابل توجهی که باید به آن اشاره کنیم، کثیف شدن فیلتر روغن است. مشخص است که به مرور زمان فیلتر روغن کثیف شده و آلودگی هایی که از ورود آن ها به سیستم پمپاژ جلوگیری کرده است، درون آن قرار می گیرند. در صورتی که فیلتر روغن کثیف باشد یا حتی از ابتدا کیفیت مناسبی نداشته باشد، روغن به سادگی از این فیلتر عبور نمی کند و در نتیجه مقدار کافی روغن به موتور نمی رسد.

عدم رد شدن روغن کافی از فیلتر روغن، به ویژه در مواقعی که سرعت خودرو زیادتر شده و تعداد دور موتور بالاتر می رود، باعث استهلاک بالای موتور شده و به مرور زمان باعث خوردگی پیستون ها و نهایتاً آسیب رسیدن اساسی به موتور می شود. به همین علت است که بر خلاف توصیه برخی مغازه های تعویض روغنی، بهتر است هر بار که اقدام به تعویض روغن می کنید، حتماً فیلتر روغن را نیز تغییر دهید.

علت سیاه شدن روغن موتور چیست؟

برخی گمان می کنند که سیاه شدن روغن موتور نشانه بدی برای روغن بوده و باید هرچه سریعتر اقدام به تعویض روغن موتور خودرو خود نمایند. حتی بسیاری از افراد سیاه شدن روغن موتور را نشانه ای از کیفیت پایین یا تقلبی بودن آن می دانند.این در حالی است که کاملاً برعکس این موضوع صحیح است! روغن موتوری که سیاه نشود به احتمال زیاد کیفیت مناسبی نداشته و به وظایف خود به خوبی عمل نکرده است.

یکی از ویژگی های روغن موتور این است که خاصیت پاک کنندگی دارد. به همین علت پس از مدتی که در سیستم و مدار روغن در موتور چرخید، دوده ایجاد شده به علت احتراق در موتور را به خود جذب کرده و رنگ آن سیاه می شود. در صورتی که این دوده از روی قطعات موتور توسط روغن برداشته نشود، به مرور زمان ساییدگی قطعات، روغن سوزی و… به سراغ موتور خواهد آمد و ضررهای بیشتری را برای صاحبان خودرو ایجاد می کند. پس توجه داشته باشید که سیاه شدن روغن موتور، دلیلی برای زمان تعویض روغن موتور نیست و شما باید بر اساس دیگری اقدام به تعویض روغن موتور خودرو خود نمایید.

زمان تعویض روغن موتور

سعی کنید با توجه به روغنی که استفاده می کنید، زمان تعویض روغن را دقیق انجام دهید. بسیاری از روغن ها برای مدت زمان یا میزان کیلومتر خاصی تعریف شده اند و بهتر است بدون توجه به اینکه هنوز چسبندگی یا رنگ روغن مناسب است، قبل از رسیدن به آن میزان، روغن موتور خودرو خود را تعویض کنید. هرچند بسیاری از سازندگان خودرو توصیه می کنند که پس از طی ۱۲هزار کیلومتر یا ۷۵۰۰ مایل اقدام به تعویض روغن خودرو نمایید، اما این میزان کاملاً بستگی به خودرو، نوع روغن مصرفی و نحوه استفاده از خودرو دارد. اینکه از یک خودرو در آب و هوای گرم تابستان و در هوای شرجی و آلوده استفاده کنید تا در زمستان و هوای پاک، تفاوت چشمگیری دارد. سعی کنید بر اساس تجربه و مشورت با افرادی که از همان روغن موتور مصرفی شما استفاده می کنند، با نظم و به صورت مرتب اقدام به تعویض روغن خودرو خود نمایید تا از مشکلات احتمالی جلوگیری به عمل آورید.